سوال: آیا حدیث «اصحابی کالنجوم بایّهم اقتدیتم اهتدیتم» صحّت دارد؟

پاسخ :

از جمله روایاتی که اهل سنت در بسیاری از متون حدیثی، تفسیری، اصولی، فقهی و حتی در مناظره ها و محافل علمی وعمومی در جهت اثبات مرجعیت صحابه و مشروعیت بخشیدن به خلافت خلفاء، مورد استناد قرار می دهند روایت فوق می باشد که در دو بخش پاسخ اجمالی و پاسخ تفصیلی مورد بررسی قرار می گیرد.

پاسخ اجمالی

1 . به نظر بسیاری از علمای بزرگ اهل سنت این روایت جعلی است.

2 . در برخی منابع اهل سنت این حدیث این چنین نقل شده است: «اهل بیتی کالنجوم» . یعنی دقیقا بجای کلمه «اصحابی» عبارت «اهل بیتی» آمده است. هرچند این منابع، حدیث را مورد مناقشه قرار داده اند، ولی قرینه محکمی است که اصل این حدیث، «اهل بیتی کالنجوم» بوده است ولی با کمال تأسف دست های خائنی آن را تحریف کرده و بجای عبارت «اهل بیتی» کلمه اصحاب را جایگزین کرده اند.

3 . این روایت در برابر احادیث مشهور و متواتری است که به همین مضمون در شان اهل بیت عصمت و طهارت صادر گردیده است.

4 . آیا معقول است که پیامبر صلی الله علیه و آله به اصحاب خود بفرماید: از اصحاب من پیروی کنید؟!

5 . چگونه ممکن است تمسک به هر کدام از صحابه موجب هدایت باشد؟! صحابه ای که بعضی دشمن و قاتل بعضی دیگر بوده اند! بعضی ظالم و بعضی مظلوم ، بعضی لاعن وبعضی ملعونند و بخصوص با وجود انبوه اختلافات بین خلفاء به کدامیک اقتداء کنیم؟!

 

پاسخ تفصیلی

در پاسخ تفصیلی به بررسی سندی، تحریف حدیث، انگیزه جعل روایت و اشکالات دلالی روایت پرداخته می شود.

بررسی سندی

علمای بزرگ و مشهور اهل سنت همگی این حدیث را جعلی و ضعیف دانسته اند. اسامی بعضی از افرادی که این روایت را تضعیف و ابطال نموده اند به همراه گفتارشان در ضعیف یا جعلی بودن این حدیث به ترتیب تاریخی به شرح زیر است :

1. ابوبکر بزّار

وی که از محدثّان مهم اهل سنت در قرن سوم هجری است، این حدیث را جعلی دانسته و می گوید:

هذا حدیث لا یصح عن رسول الله صلی الله علیه وسلم، ولیس هو فی کتب الحدیث المعتمدة"( باطل )

حدیث «اصحابی کالنجوم...» از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم صادر نگردیده و در هیچ یک از کتاب های حدیثی قابل اعتماد نیامده است .

ابن أبی العز الحنفی (متوفای792هـ)، شرح العقیدة الطحاویة، ص530، دار النشر: المکتب الإسلامی – بیروت،‌ الطبعة: الرابعة1391

المبارکفوری، محمد عبد الرحمن بن عبد الرحیم (متوفاى1353هـ)، تحفة الأحوذی بشرح جامع الترمذی، ج10، ص156، دار الکتب العلمیة – بیروت.

الراجحی، عبدالعزیز، (معاصر) شرح العقیدة الطحاویة، ج2، ص754، دار التوحید، ریاض، الطبعة الاولی، 1430هـ.

2 . دارقطنی

دار قطنی از محدثان معروف اهل سنت حدیث را غیر معتبر و راویانش را مجهول دانسته و می گوید:

وفیه (أصحابی کالنجوم ، بأیهم اقتدیتم اهتدیتم) ، أخرجه الدارقطنی فی (غرائب مالک) ، والخطیب ، فی الرواة عن مالک ،... قال الدارقطنی لا یثبت عن مالک ، ورواته مجهولون .

 

حدیث «اصحابی کالنجوم...» را دار قطنی در زمره غرائب مالک و خطیب در زمره راویان از مالک ذکر نموده ...وسپس گفته :این روایت از مالک ثابت نمی باشد و تمام راویان آن مجهولند .

موسوعة أقوال الدارقطنی ، ج10 ، ص82 جمع وترتیب : السید أبو المعاطی النوری المتوفی سنة 1401 ـ 1981 الدکتور محمد مهدی المسلمی ، أشرف منصور عبد الرحمان ، أحمد عبد الرزاق عید أیمن إبراهیم الزاملی ، ومحمود خلیل

 

3 . ابن حزم اندلسی

ان اصحابی کالنجوم بأیهم اقتدیتم اهتدیتم ، وأما الحدیث المذکور فباطل مکذوب من تولید أهل الفسق.

حدیث «اصحابی کالنجوم...»باطل و دروغ بوده و از دروغ پردازی های اهل فسق است.

إبن حزم ، علی بن أحمد (متوفاى456هـ)، الإحکام فی أصول الأحکام، ج5، صص642 -643، تحقیق: احمد شاکر، ناشر: زکریا علی یوسف، القاهرة

و در جای دیگر آورده است :

وأما قولهم: " أصحابی کالنجوم بأیهم اقتدیتم اهتدیتم "  فحدیث موضوع .

حدیث «اصحابی کالنجوم...» حدیثی جعلی است .

إبن حزم ، علی بن أحمد (متوفاى456هـ)، رسائل ابن حزم الأندلسی، ج3، ص96، المحقق : إحسان عباس، الناشر : المؤسسة العربیة للدراسات والنشر

 

4 . ابن عبد البر

ابن عبد البر که از علمای متقدم اهل سنت و دارای تألیفات مهمی است می گوید:

ان أصحابی کالنجوم فبأیهم اقتدیتم اهتدیتم وهذا مذهب ضعیف عند جماعة من أهل العلم وقد رفضه أکثر الفقهاء وأهل النظر ونحن نبیّن الحجة علیه .

حدیث «اصحابی کالنجوم...» این اعتقاد ضعیفی نزد گروهی از اهل علم است که اکثر فقها واهل نظر آن را رد کرده اند و ما در بطلان و ردّ آن دلائلی را بیان می کنیم.

ابن عبد البر، ابوعمر یوسف بن عبد الله (متوفاى 463هـ)، جامع بیان العلم وفضله، ج2، ص78، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت – 1398هـ.

و در جای دیگر می گوید :

وهذا الکلام لا یصحّ عن النبی صلی الله علیه وسلم ... والکلام أیضا منکر عن النبی صلی الله علیه وسلم ... وهذا إسناد لا یصحّ ... ولم یأمر أصحابه أن یقتدی بعضهم ببعض ... هذا اسناد لا تقوم به حجة لأن الحرث بن غصین مجهول .

این کلامی است که از رسول اکرم صلی الله علیه وآله صادر نگردیده و صدور آن از رسول خدا انکار شده است و اسناد آن نیز صحیح نمی باشد و هرگز رسول خدا اصحابش را امر نکرده که بعضی از آنها به بعضی دیگر اقتداء کنند و این نسبتی است به رسول خدا که هیچ دلیلی بر آن نیست. چون حرث بن غصین (یکی از روات آن) مجهول است.

ابن عبد البر، ابوعمر یوسف بن عبد الله (متوفاى 463هـ)، جامع بیان العلم وفضله، ج 2 ، صص90-91، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت – 1398هـ.

 

5 . ابن قدامه مقدسی

قول النبی (صلی الله علیه وسلم): "أصحابی کالنجوم بأیهم اقتدیتم اهتدیتم"لا یصح هذا الحدیث .

حدیث «اصحابی کالنجوم...»حدیث صحیحی نمی باشد .

ابن قدامة المقدسی، عبدالله بن أحمد، (متوفای 620هـ)، المنتخب من علل الخلال، ج1، ص12، تحقیق: أبی معاذ طارق بن عوض الله بن محمد، دار الرایة للنشر والتوزیع

 

6 . ابن قیم جوزیه

وَأَمَّا مَا یُرْوَی عَنْ النَّبِیِّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ { أَصْحَابِی کَالنُّجُومِ بِأَیِّهِمْ اقْتَدَیْتُمْ اهْتَدَیْتُمْ } فَهَذَا الْکَلَامُ لَا یَصِحُّ عَنْ النَّبِیِّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ .

حدیث «اصحابی کالنجوم...»کلامی است که از رسول خدا صلی الله علیه وآله صادر نشده است .

ابن القیم الجوزیه، محمد بن أبی بکر، (متوفای 751هـ)، إعلام الموقعین عن رب العالمین، ج2 ص 361، تحقیق: طه عبد الرءوف سعد، الناشر: دار الجیل - بیروت، 1973

 

 

7. زیلعی

هَذَا حَدِیث مَشْهُور وَأَسَانِیده کلهَا ضَعِیفَة لم یثبت مِنْهَا شَیْء .

این حدیث مشهور است و تمامی سند های آن ضعیف است که هیچ یک از آن ها ثابت نشده است.

الزیلعی، عبدالله بن یوسف (متوفاى762هـ)، تخریج الأحادیث، ج2، ص230، تحقیق: عبد الله بن عبد الرحمن السعد، ناشر: دار ابن خزیمة - الریاض، الطبعة: الأولى، 1414هـ.

 

8 . ابن تیمیه

ابن تیمیه حرّانی که از بزرگان مورد احترام وهابیّت است، این حدیث را باطل دانسته و می گوید:

 (أصحابی کالنجوم بأیهم اقتدیتم اهتدیتم) ضعیف باطل .

 

حدیث «اصحابی کالنجوم...»حدیثی ضعیف و باطل است .

ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم، (متوفای 728هـ)، صفة الفتوی والمفتی والمستفتی، ج1 ص55، تحقیق: محمد ناصر الدین الألبانی، الناشر : المکتب الإسلامی - بیروت، الطبعة : الرابعة - 1404

 

9 . ابو حیان اندلسی

عن النبی صلی الله علیه وسلم: إنما مثل أصحابی کمثل النجوم أو کالنجوم ، بأیها اقتدوا اهتدوا . وهذا کلام لم یصح عن النبی صلی الله علیه وسلم ، رواه عبد الرحیم ...عن ابن عمر عن النبی صلی الله علیه وسلم . وإنما أتی ضعف هذا الحدیث من قبل عبد الرحیم ، لأن أهل العلم سکتوا عن الروایة لحدیثه . والکلام أیضاً منکر عن النبی صلی الله علیه وسلم ولم یثبت .

 

حدیث «اصحابی کالنجوم...»کلامی است که از رسول خدا صلی الله علیه وآله صادر نشده و ضعف آن به خاطر روایت عبدالرحیم است چون اهل علم از روایت حدیثش ساکتند و نیز صدور چنین کلامی از رسول اکرم انکار شده و اثبات نگردیده است .

أبو حیان الاندلسی، محمد بن یوسف، (متوفای 745هـ)، البحر المحیط، ج5، ص511، تحقیق : عادل أحمد عبد الموجود - علی محمد معوض، ناشر : دار الکتب العلمیة، چاپ : الأولى، 1422 - 2001م

10 . تقی الدین سبکی

وی این حدیث را ضعیف دانسته و می گوید:

قوله أصحابی کالنجوم بایهم اقتدیتم اهتدیتم وهو حدیث ضعیف .

 

حدیث «اصحابی کالنجوم...»حدیث ضعیفی است .

السبکی، تقی الدین علی بن عبد الکافی (متوفای 785هـ)، الابهاج فی شرح المنهاج، ج2 ص368، الناشر: دار الکتب العلمیة -بیروت، 1416هـ - 1995 م

 

11 . ابن ابی العز حنفی

وی نیز این حدیث را ضعیف دانسته و می گوید:

ما یروی عن النبی صلی الله علیه وسلم أنه قال : " أصحابی کالنجوم بأیهم اقتدیتم اهتدیتم فهو حدیث ضعیف

حدیث «اصحابی کالنجوم...» حدیثی ضعیف است که بزاز گفته است این حدیث از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم صادر نگردیده و در هیچ یک از کتاب های حدیثی قابل اعتماد نیامده است .

ابن أبی العز الحنفی (متوفای792هـ)، شرح العقیدة الطحاویة، ص530، دار النشر: المکتب الإسلامی – بیروت،‌ الطبعة: الرابعة1391

 

12 . ابن الملقن

وی حدیث را غیر قابل اعتماد دانسته و می گوید:

رُوِیَ أنَّه ، صَلَّی الله عَلَیْهِ وَسلم ، قَالَ : «أَصْحَابِی کَالنُّجُومِ بِأَیِّهِمْ اقْتَدَیْتُمْ [ اهْتَدَیْتُمْ ] » .هَذَا الحَدِیث غَرِیب لم یروه أحد من أَصْحَاب الْکتب الْمُعْتَمدَة .

 

حدیث «اصحابی کالنجوم...»حدیث غریبی است که هیچ یک از صاحبان کتاب های مورد اعتماد آن را روایت ننموده اند .

البدر المنیر فی تخریج الأحادیث والأثار الواقعة فی الشرح الکبیر،ج9 ص584 ، المؤلف : ابن الملقن سراج الدین أبو حفص عمر بن علی بن أحمد الشافعی المصری (المتوفی : 804هـ) المحقق : مصطفی أبو الغیط و عبدالله بن سلیمان ویاسر بن کمال ، الناشر : دار الهجرة للنشر والتوزیع ، الریاض،السعودیة ، الطبعة : الاولی ، 1425هـ،2004م

 

13 . ابن حجر عسقلانی

ابن حجر عسقلانی که یکی از ستون های حدیثی و رجالی اهل سنت است، این حدیث را قبول نداشته و می گوید:

ان اصحابی کالنجوم بأیهم اقتدیتم اهتدیتم أخرجه الدارقطنی فی غرائب مالک و قال ... لا یثبت عن مالک و رواته مجهولون .

حدیث «اصحابی کالنجوم...» را دارقطنی در زمره غرائب مالک آورده و گفته این روایت از مالک ثابت نیست و راویان آن مجهولند .

ابن حجر العسقلانی، أحمد بن علی(متوفاى852 هـ)، لسان المیزان، ج2، صص137-138، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات - بیروت، الطبعة: الثانیة، 1390هـ.

 

14 . سخاوی

وی نیز این روایت را تضعیف نموده و می گوید :

إن أصحابی بمنزلة النجوم فی السماء، فأیما أخذتم به اهتدیتم... و جویبر ضعیف جدا والضحاک عن ابن عباس منقطع

در حدیث «اصحابی کالنجوم...» «جویبر» شدیدا ضعیف است و «ضحاک» نیز نمی تواند از ابن عباس روایت نقل کند (یک راوی باید بین ابن عباس و ضحاک باشد)

السخاوی، محمد بن عبد الرحمن، (متوفای 902هـ) المقاصد الحسنة فی بیان کثیر من الأحادیث المشتهرة على الألسنة، ج1، ص14، تحقیق : محمد عثمان الخشت، دار الکتاب العربی - بیروت - 1405 هـ - 1985م ، الطبعة : الأولى  

 

15. عجلونی

وی در ضعف این حدیث می گوید:

إن أصحابی بمنزلة النجوم فی السماء فأیما أخذتم به اهتدیتم، و من هذا الوجه أخرجه الطبرانی والدیلمی بلفظه و فیه ضعیف .

روایت «ان اصحابی ...» را طبرانی و دیلمی به این شکل آورده اند و حال آن که این حدیث ضعیف است .

العجلونی الجراحی، إسماعیل بن محمد (متوفای1162هـ)، کشف الخفاء ومزیل الإلباس عما اشتهر من الأحادیث على ألسنة الناس، ج1، ص64، تحقیق: أحمد القلاش، ناشر: دار الکتب العلمیة – بیروت،‌ الطبعة: الثالثه

 

16 . شوکانی

وی نیز این روایت را باطل و غیر قابل عمل دانسته و گفته است:

روی عنه صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أنه قال: "أصحابی کالنجوم بأیهم اقتدیتم اهتدیتم" فهذا لم یثبت قط، والکلام فیه معروف عند أهل هذا الشأن، بحیث لا یصح العمل بمثله فی أدنی حکم من أحکام الشرع .

حدیث «اصحابی کالنجوم...» قطعا ثابت نیست بلکه کلام متخصصان علم حدیث در نقد این حدیث معروف است بطوریکه  عمل به آن در ساده ترین احکام شرع صحیح نیست.

الشوکانی، محمد بن علی (المتوفی : 1250هـ)، إرشاد الفحول إلی تحقیق الحق من علم الأصول ، ج2، ص 18، المحقق: الشیخ أحمد عزو عنایة، دار الکتاب العربی، دمشق، الطبعة الأولی 1419هـ ، 1999م 

 

 

17 . مبارکفوری

وی که شارح معروف کتاب «سنن ترمذی» است، پس از نقل این حدیث همه اسناد آن را تضعیف کرده و می گوید:

ان اصحابی کالنجوم بأیهم اقتدیتم اهتدیتم ... وحمزة ضعیف جدا ... وحمید لا یعرف ولا أصل له فی حدیث مالک ... وعبد الرحیم کذاب ومن حدیث أنس أیضا و إسناده واهی ... وفی إسناده جعفر بن عبد الواحد الهاشمی و هو کذاب

حدیث «اصحاب من مانند ستارگان هستند به هر کدام اقتدا کنید هدایت می شوید» .... حمزه (از راویان آن) جدّا ضعیف است و حمید (دیگر راوی آن) مجهول است و در احادیث منقول از مالک اصلی ندارد ... و عبدالرحیم (دیگر راوی آن) کذّاب است و نیز از حدیث انس باید گفت که اسناد آن پوچ و باطل است .... و در اسناد ان جعفر بن عبد الواحد هاشمی است که او کذّاب است.

المبارکفوری، محمد عبد الرحمن بن عبد الرحیم (متوفاى1353هـ) ، تحفة الأحوذی بشرح جامع الترمذی، ج10، صص155-156، دار الکتب العلمیة – بیروت.

 

18 . محمد امین شنقیطی

وی که صاحب تفسیر اضواء البیان است ضعف حدیث را نزد اهل علم معروف دانسته و می گوید:

«أصحابی کالنجوم بأیهم اقتدیتم اهتدیتم» فهذا الکلام لا یصح عن النبی صلی الله علیه وسلم. وضعف الحدیث المذکور معروف عن أهل العلم.

 

حدیث «اصحابی کالنجوم...»کلامی است که از رسول خدا صلی الله علیه وآله صادر نشده و ضعف این حدیث نزد اهل علم شناخته شده است .

الشنقیطی، محمد الأمین (متوفاى1393هـ.)، أضواء البیان فی إیضاح القرآن بالقرآن، ج7، ص331، تحقیق: مکتب البحوث والدراسات، ناشر: دار الفکر للطباعة والنشر - بیروت. - 1415هـ - 1995م.

 

19 .  محمد ناصر الدین البانی

وی که از از علمای مشهور و معاصر وهابی است صراحتا این حدیث را جعلی و دروغ دانسته و می گوی :

( أصحابی کالنجوم فبأیهم اقتدیتم اهتدیتم ) لا یصح واه جدا و موضوع .

 

حدیث «اصحابی کالنجوم...» صحیح نبوده و جدّا حدیثی پوچ و جعلی است .

الألبانی، محمد ناصر الدین، (1420هـ) صفة صلاة النبی صلی الله علیه وآله، ج1، ص49، مکتبة المعارف للنشر والتوزیع ، الریاض

20 . محمد جمیل زینو

او که از علمای بزرگ وهابی و استاد مدرسه علوم الحدیث مکه مکرمه است، می گوید :

( أصحابی کالنجوم بأیهم اقتدیتم اهتدیتم ) قال عنه المحدثون: إنه موضوع .

 

محدثان گفته اند: روایت «اصحابی کالنجوم...» جعلی است .

زینو، محمد بن جمیل، (متوفای 1431هـ)، مجموعة رسائل التوجیهات الاسلامیة، ج3، ص164، دار السمیعی، الطبعة السابعة، 1417هـ.

 

21 . عبد العزیز راجحی

وی نیز به عنوان یکی از علمای معاصر وهابی می گوید:

حدیث (أصحابی کالنجوم بأیهم اقتدیتم اهتدیتم) ... والحدیث باطل لیس بصحیح سندا ومتنا أما من جهة السند فلیس فی شیء من دواوین السنة فهو حدیث ضعیف ... وأما معناه فمعناه فاسد .

حدیث «اصحابی کالنجوم...» ... حدیثی باطل و از حیث سند و متن غیر صحیح و در هیچ یک ازکتاب های معتبر نیامده و آن حدیثی است ضعیف  ... و از حیث معنا و دلالت هم دلالتی فاسد دارد.

الراجحی، عبدالعزیز، (معاصر)، شرح العقیدة الطحاویة، ج2، ص754، دار التوحید، ریاض، الطبعة الاولی، 1430هـ.

 

همچنین در مجموعه ای از فتاوای علمای الازهر حدیث فوق ردّ شده است که به دو مورد اشاره می شود:

1 . قول النبی صلی الله علیه وسلم "أصحابی کالنجوم بأیهم اقتدیتم اهتدیتم " وهو أیضا ضعیف وقیل موضوع،رواه الدارمی وغیره و أسانیده ضعیفة .

 

حدیث «اصحابی کالنجوم...»ضعیف است و گفته شده که آن جعلی است و دارمی و غیر او آن را روایت نموده اند و سلسله سند آن ضعیف است .

فتاوی الأزهر ج8 ص209 المصدر : موقع وزارة الأوقاف المصریة http://www.islamic،council.com

2 . السؤال : هل من الحدیث ما یقال : أصحابی کالنجوم بأیهم اقتدیتم اهتدیتم ؟

الجواب : هذا حدیث ضعیف وقیل موضوع .

جواب : حدیث «اصحابی کالنجوم...»حدیث ضعیفی است.وگفته شده است :جعلی است.

فتاوی الأزهر- ج8 ص209 المصدر : موقع وزارة الأوقاف المصریة http://www.islamic،council.com

محمَّد بن إبراهیم بن عَبداللطِیف آل الشیخ مفتی مکة مکرمه ورئیس قضات وشؤون اسلامی می نویسد:

أصحابی کالنجوم المعروف عند أَهل الحدیث حقاً أَنه لا یثبت سنده ولا یصلح للاحتجاج فلا تقوم به حجة.

حقیقت آن است که در نزد اهل حدیث، معروف است روایت «اصحابی کالنجوم...» سندش قابل اثبات نیست و صلاحیت برای احتجاج را نداشته و هیچ حجتی بر آن قائم نشده است.

آل الشیخ، محمد بن إبراهیم (المتوفى: 1389هـ)، فتاوى و رسائل، ج2، ص13، تحقیق: محمد بن عبد الرحمن بن قاسم، الناشر: مطبعة الحکومة بمکة المکرمة، الطبعة: الأولى، 1399 هـ

 

حدیث تحریف شده

نکته مهم اینکه همین روایت در برخی منابع اهل سنت چنین نقل شده است: «اهل بیتی کالنجوم». یعنی دقیقا بجای کلمه «اصحابی» عبارت «اهل بیتی» آمده است. حدیث «اهل بیتی کالنجوم» (همراه مناقشه در آن) در کتاب های زیر از اهل سنت نقل شده است:

الذهبی، شمس الدین محمد بن أحمد (متوفاى748 هـ)، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، ج1، ص82، تحقیق: البجاوی، علی محمد، ناشر: دار المعرفة، بیروت.

ابن حجر العسقلانی، أحمد بن علی (متوفاى852 هـ)، لسان المیزان، ج1، ص136، ناشر : مؤسسة الأعلمی للمطبوعات - بیروت – لبنان، چاپ : الثانیة، 1390 - 1971 م

الفتنی، محمد طاهر (م.986ق.)، تذکرة الموضوعات، ص98، بی تا، بی جا.

هرچند این منابع، حدیث را مورد مناقشه قرار داده اند، ولی قرینه محکمی است که اصل این حدیث، «اهل بیتی کالنجوم» بوده است و نه «اصحابی کالنجوم». ولی با کمال تأسف دست های خائنی آن را تحریف کرده و بجای عبارت «اهل بیتی» کلمه «اصحابی» را جایگزین کرده اند.

 

انگیزه جعل روایت

پس از بررسی سندی روایت و نقل اقوال علمای اهل سنت در ضعف وجعل حدیث «اصحابی کالنجوم» این سوال مطرح است که این روایت به چه منظور و با چه هدفی ساخته شده است ؟

در پاسخ باید گفت این روایت در برابر احادیث مشهور و متواتری جعل شده که در شان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام صادر گردیده است. از جمله این احادیث، حدیث مشهور و معتبر ثقلین است که در کتاب های معتبر و مهم اهل سنت از جمله صحیح مسلم از رسول اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است:

وانا تارک فیکم ثقلین أولهما کتاب الله فیه الهدى والنور فخذوا بکتاب الله واستمسکوا به فحث على کتاب الله ورغب فیه ثم قال وأهل بیتی أذکرکم الله فی أهل بیتی أذکرکم الله فی أهل بیتی أذکرکم الله فی أهل بیتی

من بین شما دو چیز گرانبها از خود بر جای می گذارم، نخستین آنها کتاب خداست که در آن هدایت و نور است. کتاب خدا را محکم در دست بگیرید و آن را رها نکنید ـ پس درباره قرآن سفارش بسیار نمود و بدان تشویق و ترغیب فرمود ـ سپس فرمود: اهل بیت من، درباره اهل بیت من همواره خدا را به یاد داشته باشید (این جمله را سه بار فرمود)

النیشابوری، مسلم بن الحجاج، (متوفای 261هـ)، صحیح مسلم، ج4، ص 1873، ح 2408، دار إحیاء التراث العربی - بیروت ، تحقیق : محمد فؤاد عبد الباقی

حدیث دیگر حدیث امان است که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:

النجوم امان لاهل الارض من الغرق و اهل بیتی امان لامتی من الاختلاف فاذا خالفتهم قبیله من العرب اختلفوا فصارو حزب ابلیس .

همان گونه که ستارگان آسمان مایه هدایت مردم از گمراهی اند اهل بیت من هم مایه هدایت امت من در اختلافات هستند که اگر قومی از عرب با آن ها مخالفت کنند، از حزب شیطان شده اند.

الحاکم النیسابوری، ابو عبدالله محمد بن عبدالله (متوفاى405 هـ)، المستدرک علی الصحیحین، ج3، ص149، تحقیق: یوسف عبد الرحمن المرعشلی، دار المعرفة، بیروت.

و چون باب جعل حدیث را در برابر احادیث فضائل اهل بیت باز کردند، علاوه بر حدیث جعلی «اصحابی کالنجوم»، احادیث جعلی، تمسخر آمیز و خنده دار دیگری را در کتاب های خود از رسول خدا نقل کردند از جمله اینکه صحابه مثل نمک غذا هستند!!

« إن مثل أصحابی فی أمّتى کالملح فی الطعام لا یصلح الطعام إلَّا بالملح» !!

اصحاب من چون نمک در غذا هستند که غذا بدون آن خوش طعم نخواهد شد!

ابن عبد البر ، یوسف بن عبد الله (متوفاى463هـ)، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج1، ص16، تحقیق: علی محمد البجاوی، ناشر: دار الجیل - بیروت، الطبعة: الأولى، 1412هـ.

 

اشکالات دلالی حدیث جعلی «اصحابی کالنجوم»

بر فرض محال که حدیث فوق صحیح بوده و از رسول خدا صلی الله علیه وآله صادر شده باشد اما آیا در حالی که مخاطب این روایت ، صحابه بوده اند چگونه ممکن است که آن حضرت به صحابه امر بفرماید که از خود صحابه پیروی کنند؟!!

و اگر تسلیم شده و چنین فرضی را بپذیریم باز هم این امر متوجه صحابه نسبت به تبعیت از اهل بیت رسول اکرم صلی الله علیه وآله و سلم خواهد بود. چون روایات مستفیضه و فراوانی داریم که آن حضرت صحابه را نسبت به تبعیت از اهل بیت خود امر می فرمودند. کما این که در حدیث شریف ثقلین چنین فرمودند و چه ستارگانی از اهل بیت پیامبر بالاتر و بهتر برای اهتداء و اقتداء هستند؟!

از سوی دیگر این روایت با حکم عقل نیز منافات دارد زیرا چگونه ممکن است تمسک به هر کدام از صحابه موجب هدایت باشد؟! صحابه ای که نسبت به یکدیگر بعضی قاتل و بعضی مقتول ، بعضی ظالم و بعضی مظلوم ، بعضی لاعن وبعضی ملعونند!

راستی با وجود انبوه اختلافات بین امیر المومنین علی بن ابی طالب علیه السلام و ابوبکر و عمر و عثمان به کدامیک اقتداء کنیم؟!

چرا که به نقل صحیح مسلم از عمر بن خطاب، حضرت علی علیه السلام و عباس عموی پیامبر، ابوبکر و عمر را دروغگو ، گناهکار، پیمان شکن و خائن می دانستند.

فلمّا توفّی رسول اللّه صلی اللّه علیه وسلم ، قال أبو بکر: أنا ولی رسول اللّه ... فرأیتماه کاذباً آثماً غادراً خائناً ،... ثمّ توفّی أبو بکر فقلت: أنا ولیّ رسول اللّه صلی اللّه علیه وسلم و ولیّ أبی بکر، فرأیتمانی کاذباً آثماً غادراً خائناً .

زمانی که رسول خدا صلی اللّه علیه (و آله) وسلم از دنیا رفت ، ابوبکر گفت من جانشین رسول خدا هستم ... به نظر شما (حضرت علی و عباس، عموی پیامبر) ابوبکر دروغگو ، گناهکار، پیمان شکن و خائن بود. سپس ابوبکر از دنیا رفت (بعد از مرگ او) من (عمر) گفتم: من جانشین رسول خدا و ابوبکر هستم شما مرا هم مانند ابوبکر دروغگو ، گناهکار ، پیمان شکن و خائن دانستید.

النیشابوری، مسلم بن الحجاج، صحیح مسلم، ج4، ص 1378، ح 1757، دار إحیاء التراث العربی - بیروت ، تحقیق : محمد فؤاد عبد الباقی

یا به نقل معتبر ترین کتاب های اهل سنت یعنی صحیح بخاری و صحیح مسلم، به عقیده حضرت علی علیه السلام، ابوبکر فردی مستبدّ و زورگو بوده است.

ولکنّک استبددت علینا بالأمر 

امیرالمؤمنین علی علیه السلام به ابوبکر فرمود: تو در امر خلافت با ما به استبداد و زورگویی برخورد کردی.

البخاری الجعفی، محمد بن إسماعیل (متوفاى256هـ)، صحیح البخاری، ج5، ص82، ناشر: دار الفکر، بیروت، 1401 ق.

النیشابوری، مسلم بن الحجاج، صحیح مسلم، (متوفاى261هـ)، ج3، ص 1380، ح 1759، دار إحیاء التراث العربی - بیروت، تحقیق : محمد فؤاد عبد الباقی

 

حال اگر ما بخواهیم به حدیث جعلی «اصحابی کالنجوم بایّهم اقتدیتم اهتدیتم» عمل کنیم، با توجه به این همه اختلاف بین امیر المومنین حضرت علی علیه السلام و بعضی از صحابه آیا مثلا در جنگ صفین این سوی میدان در سپاه حضرت علی علیه السلام باشیم و به ایشان اقتدا کنیم یا آن سوی میدان در سپاه معاویه باشیم و به او اقتداء کنیم؟! و حال آن که همه از صحابه بودند. در این صورت دیگر گروه حق و باطل معنی نخواهد داشت چه در سپاه حقّ باشی و چه در سپاه باطل در هر دو حال اهل بهشت خواهی بود!! چراکه در هر حال به صحابه پیامبر اقتدا کرده ای!!

اگر به معاویه و عمرو عاص و طلحه وزبیر که همه از صحابه پیامبر بودند اقتداء کنی لازمه اش قتال و جنگ و دشمنی با امیرالمومنین علی بن ابی طالب علیه السلام و کشتن و به شهادت رساندن دو فرزند بزرگوارش امام حسن و امام حسین (سیدا شباب اهل الجنه) خواهد بود و جالب این که طبق این روایت جعلی، قاتل و مقتول و ظالم و مظلوم در بهشت جای خواهند داشت !!!

گاهی با اقتداء به صحابی چون خالد بن ولید قتل مومنی بی گناه و مظلوم چون مالک بن نویره صحابی دیگر رسول خدا و زنا نمودن با همسر او در همان شب و گاهی با اقتداء به حکم بن ابی العاص استهزاء و تمسخر رسول خدا و گاهی با اقتداء به فرزندش مروان و گاهی با اقتدا به بسر بن ارطاه کشتار دیگران جایز خواهد بود. وگاهی با اقتداء به سمرة بن جندب و قدامة بن مظعون شرابخواری و میگساری و هزاران فسق و فجور دیگر که بعضی از صحابه مرتکب شدند، حلال خواهد بود! و در هر حال تو به صحابه پیامبر اقتداء کرده ای! و رستگار گشته ای! و جایگاهت نیز در بهشت خواهد بود !!

 

جمع بندی

بنابراین حدیث ««اصحابی کالنجوم بایهم اقتدیتم اهتدیتم» طبق نظر عموم علمای اهل سنت، حدیثی جعلی و دروغ است که در برابر احادیث فضائل اهل بیت ساخته شده است. و در این باره دلائل و قرائن فراوانی در منابع مهم اهل سنت وجود دارد. افزون بر این به فرض محال اگر بخواهیم این حدیث را جعلی ندانیم و بدان عمل کنیم، دچار تناقض شدیدی می شویم. چون با توجه به اختلافات و جنگها و کشتارهای بین صحابه اقتدا به همه صحابه به هیچ وجه ممکن نیست و اقتدا به هر یک از آنان نیز باطل است زیرا باید ابتدا تشخیص دهیم که کدام یک از صحابه ای که با هم در حال جنگ هستند بر حق بوده و کدام بر باطل و سپس به صحابه ای که بر حق هستند اقتدا کنیم تا هدایت یابیم. و الاّ اگر اقتدا به هر یک از دو گروه صحابه در حال جنگ صحیح باشد لازمه آن بهشتی بودن پیروان باطل است که غیر ممکن است.